حقوق املاک

شرط برخلاف اقتضای معاوضه شرط، هر هدفی که داشته باشد مانند وجه التزام، تحکیم قرارداد، جبران خسارت و ...؛ در صورتی که برخلاف اقتضای معاوضه، سبب جمع شدن عوض و معوض در یک دارایی شود، باطل است؛مرحوم دکتر کاتوزیان در جلد سوم کتاب قواعد عمومی قراردادها (صص.30 و 31) دعوایی را شرح می دهند: طرفین وجه التزامی را در قرارداد قید می کنند که در نتیجه ی آن، رقمی معادل ثمن می بایست به خریدار اعاده شود. به عبارت دیگر، فروشنده، عملاً مبیع و ثمن را از دست می دهد و بیع، بلاعوض می شود!. تفصیل بحث را باید در کتاب مذکور ملاحظه کرد اما نکاتی پنهان و جالب توجه نیز دارد که در کتاب مذکور نیست. ایشان در درس «حقوق مدنی پیشرفته»، در باره این رأی توضیح می دادند که مدت ها در خصوص این شرط تأمل می کردم و به منابع مختلف حقوقی خارجی و داخلی مراجعه می کردم تا اینکه بالاخره با مراجعه به کتاب مسالک الافهام مرحوم شهید ثانی، قاعده ممنوعیت جمع بین عوض و معوض مورد توجهم قرار گرفت و اینکه شرطی که نتیجتاً این معنا را در بر داشته باشد، باطل است. با این تلقی، مفاد شرط بین طرفین را به تعهد به وسیله تفسیر نمودم (تأمل نمایید! قاضی می داند با نتیجه غیرعادلانه ای مواجه است و باید راهکاری بیندیشد! این راهکار، تفسیر شرط طرفین به تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه؛ تا در نتیجه نشان دهد که فروشنده تلاش خود را بعمل آورده و نتیجه معین, ...ادامه مطلب